Więzienia i obozy STASI

Więzienie „Stasi”

Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego (MfS) przejęło więzienie w marcu 1951 roku.

W latach pięćdziesiątych więziono tutaj wielu ludzi, którzy stawiali opór komunistycznej dyktaturze.

Lista skazanych sięgała od powstańców z 17 czerwca 1953 r. po świadków Jehowy.

Także komuniści – zwolennicy reform, jak kierownik wydawnictwa Aufbau Walter Janka, czy były minister spraw zagranicznych NRD Georg Dertinger (CDU) oraz członek biura politycznego (SED) Paul Merker przebywali miesiącami w tych krypto-podobnych celach.

Nawet krytycy reżimu mieszkający na Zachodzie zostali przez MfS uprowadzeni i więzieni w Hohenschöhausen, jak zachodnioberliński adwokat Walter Linse, który został w 1952 roku uprowadzony i rok później stracony w Moskwie.

Więźniowie sąsiedniego obozu pracy zostali zmuszeni pod koniec lat pięćdziesiątych do wybudowania nowego budynku z ok. 200 celami i pokojami przesłuchań.

Ten ogromny kompleks więzienny był częścią rozległego i tajnego obszaru zamkniętego, do którego w czasach NRD żaden zwyczajny obywatel nie miał wstępu.

Więzieni byli przede wszystkim ci, którzy próbowali uciec, wyjechać na Zachód bądź mieli inne poglądy polityczne, między innymi dysydent Rudolf Bahro czy pisarz Jürgen Fuchs.

Zamiast przemocy fizycznej stosowano teraz różne metody psychologiczne.

Miejsce uwięzienia pozostawało celowo tajemnicą, systematycznie dawano więzionemu odczuć wszechmocną władzę państwa.

Byli odcięci od świata zewnętrznego, od współwięźniów całkowicie izolowani, miesiącami przesłuchiwani przez dobrze wykształconych funkcjonariuszy Stasi i zmuszani do

obciążających zeznań.

Dopiero pokojowa rewolucja, która obaliła dyktaturę SED jesienią 1989 roku, doprowadziła do rozwiązania Ministerstwa.

                                         Cela więzienna w nowym budynku więzienia STASI

W centrum komunistycznej dyktatury

Miejsce Pamięci w Berlinie-Hohenschönhausen jest miejscem, które jak żadne inne w Niemczech, jest związane z 44-letnią historią politycznego prześladowania w sowieckiej strefie okupacyjnej (SBZ) oraz NRD.

Po II wojnie światowej założono tutaj sowiecki obóz dla internowanych, a następnie centralny sowiecki areszt śledczy na terenie Niemiec Wschodnich. Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego (MfS) przejęło na początku lat pięćdziesiątych więzienie i wykorzystywało je jako centralny areszt śledczy do 1990 roku.

Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego (MfS) zwane również „Stasi” było „tarczą i mieczem” Socjalistycznej Partii Jedności Niemiec (SED), najważniejszym instrumentem służącym do utrzymania komunistycznej dyktatury NRD.

Do inwigilacji społeczeństwa w końcowej fazie służyło „Stasi” 91.000 oficjalnych i 189.00 nieoficjalnych współpracowników.

Kto działał w opozycji lub próbował uciec na Zachód, ten znalazł się w jednym z 17 więzień MfS, sterowanych przez centralę w Berlinie-Hohenschönhausen.

Obóz

Na terenie aresztu śledczego znajdowała się pierwotnie kuchnia przemysłowa Narodowosocjalistycznej Organizacji Dobroczynnej (NSV).

                                              Brama wejściowa na teren zamknięty STASI.

Budynek z cegły ukończony w 1939 roku, został 1945 przejęty przez sowiecką władzę okupacyjną i zaadaptowany jako obóz przejściowy i zbiorczy pod nazwą „Obóz Specjalny Nr 3”.

Z tego miejsca zostało przetransportowanych w marszach lub na ciężarówkach ok. 20 000 więźniów do innych sowieckich obozów, m.in. do byłego obozu koncentracyjnego Sachsenhausen.

Warunki życiowe w obozie były katastrofalne.

Na bardzo małej powierzchni stłaczano nawet do 4.200 osób.

                                               Dwujęzyczna tablica rozdzielająca dwa obozy.

Warunki higieniczne były mizerne, a zaopatrzenie w żywność niewystarczające.

Więźniowie, nie posiadając koców, marzli w nieogrzewanych zimą pomieszczeniach.

Do tego dochodziła jeszcze niepewność własnego losu.

Wielu internowanych chorowało bądź umierało.

Według sowieckich informacji zginęło między lipcem 1945 a październikiem 1946 łącznie 886 osób, nieoficjalne źródła mówią nawet o 3.000 zmarłych.

Ciała nieżyjących grzebano na wysypiskach gruzu i w lejach po bombach.

Podstawą internowania był sowiecki rozkaz 00315 z 18 kwietnia 1945 roku. Zgodnie z nim aresztowano w Niemczech szpiegów, dywersantów, terrorystów, działaczy partii nazistowskiej, członków policji i wywiadu, urzędników i „inne wrogie elementy”.

Wielu zaaresztowanych nie było jednak zawikłanych w system nazistowski, bądź w bardzo niewielkim stopniu.

W ten sposób wśród internowanych znajdowali się nie tylko cudzoziemcy (przede wszystkim Polacy i Rosjanie) ale też kobiety i młodzież.

Powodem do aresztowania była często denucjacja, jak w przypadku słynnego przedwojennego aktora Heinricha Georgea.

Trafił on w 1946 r. do Sachsenhausen, gdzie wkrótce zmarł.

Internowani byli często przez lata przetrzymywani w areszcie, bez wyroku sądowego. Do obozu trafiali coraz częściej polityczni przeciwnicy sowieckiej władzy okupacyjnej, jak socjaldemokratyczny komendant berlińskiej policji Karl Heinrich, który zmarł w obozie pod koniec 1945 roku.

Obóz rozwiązano w październiku 1946 roku, także z powodu pytań zatroskanych Berlińczyków.

Więźniów przeniesiono do innych obozów.

                         Ogrodzenie drewniane sowieckiego obozu - fotografia z roku 1956.

Miejsce Pamięci

Więzienie Hohenschönhausen zostało zamknięte po przystąpieniu NRD do RFN w październiku 1990 roku.

Byli więźniowie wstawili się za tym, aby z byłego więzienia stworzyć Miejsce Pamięci.

W 1992 roku rozległe więzienie przeszło pod ochronę zabytków, a 2 lata później utworzono tu Miejsce Pamięci.

Od lipca 2000 roku jest samodzielną fundacją prawa publicznego.

Zadaniem instytucji jest według prawa „badanie historii więzienia Hohenschöhausen w latach 1945–1989, informować poprzez wystawy, przyjęcia i publikacje oraz inicjować dyskusję o formach i skutkach politycznego ucisku i prześladowania w komunistycznej dyktaturze”.

Byłe więzienie Stasi odwiedza rocznie ok. 250.000 ludzi, w tym połowa to uczniowie i studenci. Po terenie więzienia oprowadzają z reguły byli więźniowie.

Źródło: Zasoby archiwalne STASI w Berlinie.

Materiały pozyskał i przygotował do publikacji by Obibok na własny koszt

PS

W szeregach STASI i władz komunistycznej partii niemieckiej w byłej NNR/DDR w bardzo dużej liczbie byli zatrudniani byli działacze NSDAP i Gestapo.

Onwk.